SUMBER PERTAMA DAN KEDUA
Konsep Sumber
Sebelum kita membicarakan tentang jenis dan penggunaan sumber, saya
berpendapat elokiah sekiranya kita mengetahui dengan lebih lanjut apakah
sebenarnya yang dimaksudkan dengan sumber. Istilah sumber dalarn sejarah sering
ditafsirkan sebagai punca, dokurnen, atau rekod. Menurut Oxford English Dictionary, sumber atau 'source' bermaksud 'sesebuah
karya, dan lain-lain, yang menyediakan maklumat atau bukti (khusus yang
bersifat tulen atau asli) berkenaan sesuatu fakta, kejadian, atau siri hal-hal
tersebut. Pada lazimnya, sumber-sumber sejarah diertikan sebagai bahan bertulis
atau bercetak. Mengikut definisi yang diberikan oleh Kamus Dewan bererti 'keterangan (bukti) yang bertulis atau
bercetak, surat yang boleh dijadikan keterangan atau bukti (seperti surat
beranak, surat nikah, dan lain-lain)'.[1][1]
Sumber juga sering diistilahkan sebagai punca pernikiran atau ilham. Hal
ini dijelaskan oleh Muhd. Yusof Ibrahim:
Seperti suatu ilham, sumber ialah sesuatu penulisan yang boleh menjadi
punca kepada sesuatu lahiran pemikiran ataupun penulisan, tetapi sumber berbeza
dengan ilham kerana ia tidakiali abstrak. mahupun spontan, dan ia boleh kita
rujuk kembali apabila kita memerlukannya semula. Pada peringkat awalnya, sumber
ialah sekumpulan bahan-bahan yang tersimpan di tempat-tempat yang khusus,
seperti arkib, perpustakaan, muzium, pejabat menyimpan rekod, istana dan
sebagainya, ataupun di rumah-rumah orang perseorangan yang mempunyai minat
menyimpannya.[2][2]
Secara amnya, sumber juga boleh membawa pengertian sebagai kumpulan
bahan rujukan bagi kegunaan penyelidikan dalam mana-mana bidang keilmuan. Jadi,
dalam hal ini, bukanlah sejarawan sahaja yang memeriukan sumber untuk
penyelidikannya, malahan ilmu-ilmu lain juga memerlukannya.[3][3]
Namun begitu, bagi ahli-ahli sejarah, sumber yang mereka perlukan merupakan
sumber yang mempunyai kaitan dengan bidang sejarahnya sahaja dan bukannya
berkaitan dengan keilmuan lain.
Mengikut pengertian sumber secara umum dari segi sejarah, sumber itu
kerap dibahagikan kepada dua kategori; yang pertama iaiah sumber utama dan yang
kedua ialah sumber kedua. Suatu lagi kumpulannya ialah sumber lisan yang
kadang-kala boleh dikategorikan sebagai sumber utama, ataupun kedua, iaitu
bergantung kepada kepentingan dan ketulenan serta kejituannya berhubung dengan
sesuatu peristiwa yang sedang dikaji dan diselidiki.[4][4]
Oleh itu, dapatlah saya simpulkan daripada beberapa pendapat ini bahawa;
istilah sumber itu merujuk kepada sesuatu maklumat atau fakta yang menceritakan
tentang kejadian sarna ada secara bertulis yang rnungkin tersirnpan di
tempat-tempat yang khusus seperti di muzium, arkib, perpustakaan, istana,
pejabat menyimpan rekod, rurnah-rumah perseorangan ataupun secara lisan yang
sahih buktinya yang mana boleh dijadikan sebagai bahan rujukan bagi alili
sejarawan untuk mendapatkan bukti bagi penulisan persej arahannya.
JENIS
SUMBER
Sumber
Utama
Untuk mengetahui definisi sumber utama dengan lebih jelas, beberapa
pandangan tokoh-tokoh sejarah telah saya petik. Dari segi konsep, keseluruhan
tokoh ini memberikan makna yang hampir sama. Menurut Muhd Yusuf Ibrahim; sumber
utama itu ialah kumpulan sumber mahupun bahan yang boleh kita rujuk, tetapi
keadaannya masih asli dan belum lagi ditafsirkan serta terdapat di
institusi-institusi tertentu.[5][5]
Antara sumber ini temasuklah bahan yang berupa dokumen, surat, sama ada yang
rasmi ataupun sebaliknya, catatan, laporan, buku harian, warkah, watiqah dan
titah perintah dan kadangkala akhbar serta majalah dan peringatan boleh juga
dianggap sebagai sumber utama. Apa yang menjadikan sumber-sumber itu sebagai
sumber utama ialah keadaannya itu sendiri yang merupakan sumber yang pertama
sekali mencatatkan sesuatu peristiwa yang berlaku itu.
Sumber utama juga dikenali sebagai sumber primer atau primary source. Menurut Jan Vermeer dari
Perpustakaan Universiti Yale, sumber utama didefinisikan sebagai:
A primary source is firsthand testimony or direct evidence concerning a
topic under investigation. The nature and value of a source cannot be
determined without reference to the topic and questions it bis meant to answer.
The same document, or other piece of evidence, may be a primary source in one
investigation and secondary in another. The search for prirnary sources does not,
therefore, automatically include or exclude any category of records or
documents.[6][6]
Menurut Abdul Rahman Haji Abdullah pula; sumber pertama itu diniaksudkan
sebagai keterangan daripada seorang saksi atau yang terlibat sendiri dalam
sesuatu perkara. Ataupun, sumber pertama ialah bahan-bahan mentah dan ash yang
belum sempurna lagi. Bagaimanapun tidak selalunya terdapat pemisahan yang
mutlak antara sumber pertama dengan sumber kedua. Ada kalanya yang digolongkan
sebagai sumber pertama itu adalahjuga sumber kedua.[7][7]
Bagi Louis Gottschalk dalam bukunya Understanding
History menyatakan bahawa:
A primary source is the
testimony of an eyewitness, or of a witness by any other of the senses, or of a
mechanical device like the dictaphone - that is, of one who or that which was
present at the events of which he or it tells (hereafter called simply eyewitness). A primary source must thus
have been produced by a contemporary of the events it narrates. It does not,
however, need to be original in the legal sense of the word original - that is,
the very document (usually the first written draf) whose contents are the
subject discussion - for quite often a later copy or a printed edition will do
just as well; and in the case of the Greek and Roman classics seldom are any
but later copies available.[8][8]
Berdasarkan beberapa maksud sumber di atas, dapat saya rumuskan bahawa
sumber utama merupakan sumber ash dah mentah yang belum sempurna yang mana ia
mula-mula sekali mencatatkan peristiwa sejarah yang berlaka dan ianya belum
lagi dikenalpastikan oleh mana-mana pihak atau institusi.
Sumber Kedua
Secara asasnya, sumber kedua ialah kajian-kajian ataupun
penulisan-penulisan yang telah dilaksanakan oleh seseorang mahupun sesuatu
kumpulan, tentang sesuatu peristiwa, tokoh-tokoh dan sebagainya. Kajian-kajian
itu berdasarkan sumber-sumber utama tadi.[9][9]
Sumber kedua lebih merujuk kepada tulisan ahli sejarah seperti karya
sejarah yang tersusun, rencana, dissertasi atau buku.[10][10]
Sebenarnya, sumber kedua ini merupakan tafsiran, penyeluruhan,
kesimpulan dan malahan andaian yang dibuat oleh seseorang pengkaji terhadap
perkara-perkara yang dikajinya dengan bersandarkan sumber utama yang berkaitan.
Sumber kedua itu boleh dan biasa digunakan oleh para penyelidik yang lain, sama
ada sebagai rujukan, sebagai bandingan, mahupun sebagai ungkapan bagi
mengemukakan pandangan serta tafsirannya terhadap perkara yang dikajinya. Dalam
kategori sumber kedua ini termasuklah buka-buku, majalah dan juga akhbar,
latihan ilmiah, tesis, karangan ataupun - esei yang menganalisis sesuatu isu
yang penting.[11][11]
Pada pendapat saya, sumber kedua ini merujuk kepada sesuatu karya yang
telah diproses hasil daripada bahan-bahan sumber pertama. Ini bermakna sumber
kedua ini mempunyai kaitan yang amat rapat dengan sumber utama. Dalarn hal ini,
sekiranya sumber utama tiada, maka sumber kedua ini tidak akan wujud dengan
sendirinya.
SUMBER
PERTAMA/PRIMER:
- Sumber Artifak Dokumen
Kerajaan
- Sumber Peribadi Sumber Agama
- Batu Bersurat Buku Harian
- Warkah
- Watikah
- Titah Perintah
- Catatan
SUMBER
KEDUA/SEKUNDER:
- Sumber Manuskrip Lama
- Akhbar-akhbar
- Majalah
- Sumber Karangan atau Esei
- Latihan Ilmiah
- Buku-buku
- Tesis
- Rencana
Bibliografi
Abdul Rahman Haji Abdullah. (1996). Pengantar
Ilmu Sejarah. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Gottschalk, Louis. (1969). Understanding
History: A Primer of Historical Method. New York: Alfred A. Knopf.
http://www.library.yale.edu/referr/primsrcs.htm.
K. Ratnam. (1998). Sejarah Kertas
940/2: Malaysia, Asia Tenggara, Asia Selatan dan Asia Timur. Subang Jaya,
Selangor: Pustaka Sarjana.
Muhd Yusof Ibrahim. (1997). llmu
Sejarah: Falsafah, Pengertian dan Kaedah. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan
Pustaka.
R. Suntharalingam. (1985). Pengenalan
Kepada Sejarah. Kuala Lumpur: Marican and Sons.
No comments:
Post a Comment